Lawenda to piękne kwiatry i wyjątkowy zapach, a nie tylko symbol Prowansji
Do rodzaju Lawenda (Lavandula L.) należy 41 gatunków roślin, które wyróżniają się silnym, ale przyjemnym aromatem, który uwalnia się już po delikatnym dotknięciu. Każdy gatunek lawendy kwitnie o innej porze, ale szczyt kwitnienia przypada od połowy czerwca do połowy sierpnia.
Lawenda kojarzona jest przez wielu jako symbol Prowansji, w której klimacie doskonale się odnajduje. Ale nie tylko tam. W Polsce jej pielęgnacja wymaga nieco więcej pracy, co nie znaczy, że nie możemy podziwiać lawendowych kwiatów i zapachów wzdłuż ścieżek, przy altanach, ale i w doniczkach na balkonie i tarasie.
W naturze występuje w siedliskach suchych i na zboczach wzgórz basenu Morza Śródziemnego, w północno-wschodniej Afryce i na Półwyspie Arabskim, aż po Wyspy Kanaryjskie, Somalię i Indie. Łacińska nazwa rodzaju lavandula pochodzi od słowa lavare, co oznacza czyścić, a więc nawiązuje do oczyszczających i antyseptycznych właściwości tej rośliny.
Gdzie w ogrodzie posadzić lawendę? Co powinniśmy wiedzieć o pielęgnacji lawendy?
W więkoszści gatunki lawendy to zimozielone krzewinki, o mniej lub więcej zdrewniałych łodygach. Liście są szarozielone i kutnerowate. Barwy kwiatów sięga od wszystkich odcieni błękitu, przez fiolet, róż do bieli.
Pielęgnacja lawendy, w tym podlewanie i przycinanie, jest bardzo ważną częścią jej uprawy. Tym bardziej, że wzrost i kwitnienie lawendy są odzwierciedleniem całej pielęgnacji.
- Lawenda uwielbia miejsca nasłonecznione, o dobrze zdrenowanym i przepuszczalnym podłożu, najlepiej z dużą zawartością wapnia.
- Lawenda nie lubi podmokłego gruntu i najbardziej ceni sobie stałą wilgotność podłoża.
- Kiedy ziemia jest zbyt kwaśna należy ją zwapnować kredą lub dolomitem.
- W gruncie słabo przepuszczalnym na dnie dołka warto ułożyć drenaż, np. z kawałków potłuczonej doniczki.
- W naszym polskim klimacie sprawdzą się odmiany mrozoodporne, w rozstawie sadzonek co 30-40 cm.
Młode i nierozkrzewione krzewy lawendy, a więc w pierwszym roku uprawy, przycinamy je do połowy wysokości rośliny. W kolejnym roku zaskutkuje to ładnym rozkrzewieniem i zagęszczeniem się krzewu. Takie cięcie pośrednio wpływa także na poprawę jej odporności na mróz.
Cięcia formujące do odpowiedniego pokroju wykonuje się wiosną poprzez przycięcie młodych pędów. Zabieg ten powtarza się co roku. Warto także zastosować cięcie sanitarne, dzięki któremu usuniemy wszystkie chore, połamane i uszkodzone pędy.
Czy i jak możemy samodzielnie rozmnażać lawendę?
Lawendę możemy rozmnażać samodzielnie przez wysiew nasion, lecz siewki zazwyczaj nie powtarzają cech odmianowych. Dlatego ten sposób będzie lepszy do rozmnażania czystych gatunków. Drugim sposobem jest rozmnażanie przez sadoznki.
Dojrzałe nasiona lawendy są suche i czarne. Po ich zebraniu, w kwietniu wysiewa się je do skrzyneczek. Ale - istotnym zabiegiem jest przedsiewne przygotowanie nasion, czyli ich kilkutygodniowe wychładzanie.
W jaki sposób siejemy i rozsadzamy lawendę?
- Nasiona wysiewamy rzutowo i lekko przykrywamy piaskiem.
- Wschodów można się spodziewać po około 6 tygodniach, ale takie siewki pozostawiamy do następnej wiosny w zacisznym miejscu pod przykryciem.
- W celu rozkrzewienia warto je uszczykiwać.
- Na miejsce stałe młode lawendy wysadzamy jesienią.
Rozmnażanie lawendy przez sadzonki jest lepsze niż poprzez wysiew nasion. Optymalnym terminem jest koniec lata - od drugiej połowy sierpnia do początku września.
Na sadzonki ścinamy pędy zdrowe i silne, a miejscem cięcia powinien być odcinek już zdrewniały o lekko zbrązowiałej barwie. Sadzonkę przycina się też od góry, aby nadmiar liści nie powodował zbyt dużej utraty wody w okresie, gdy roślina nie ma jeszcze korzeni i nie może jej pobrać z gleby.
Przed wsadzeniem w ziemię, dolne końcówki sadzonek warto zanurzyć w ukorzeniaczu. Po posadzeniu rośliny podlewamy drobnym strumieniem wody i zakrywamy agrowłókniną, tak aby uzyskać przestrzeń między roślinami o podwyższonej wilgotności powietrza.
Ciekawe odmiany lawendy
Choć wyróżnia się ponad 40 gatunków lawendy i 300 jej odmian, polecanych jest kilka, które różnią się od siebie kształtem, wielkością kwiatów oraz liści. Czasami także preferencjami uprawnymi. Najciekawsze odmiany lawendy to:
- Lawenda angielska (wąskolistna, lekarska, prawdziwa, Lavandula angustifolia) – ze względu na swoją mrozoodporność jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem lawendy w Polsce. Tworzy zwarte kępy o wysokości około 50 cm, kwitnie w lipcu i w sierpniu. Jej liście są małe, wąskie, o srebrzystym odcieniu, zaś kwiaty drobne i mogące osiągać barwy od bladego fioletu do purpury.
- Lawenda francuska (Lavandula stoechas) – jest odmianą znoszącą niskie temperatury jedynie do -7 stopni Celsjusza. Z tego też powodu najlepiej sprawdza się hodowana w doniczkach – posadzona w gruncie będzie prawdopodobnie rośliną jednoroczną. W ciepłym klimacie charakterystycznym dla basenu Morza Śródziemnego może osiągać wysokość nawet 1 metra, jednak w polskich ogrodach najczęściej wyrasta jedynie na 50 centymetrów. Kwiatostany lawendy francuskiej przypominają pękate kłosy, a na ich czubkach wyrastają płatki w kształcie skrzydełek. Kwiaty mogą być białe, liliowe, fioletowe, niebieskawe lub lekko różowe, są jednak mniej aromatyczne niż w odmianie angielskiej. Zakwita w maju i w czerwcu, a czasami także jesienią.
- Lawenda pośrednia (Lavandula x intermedia; zwana lawendyną) – powstała ze skrzyżowania dwóch innych gatunków lawendy. Cechuje się okazałymi kwiatostanami w kształcie długich kłosów. Osiąga nawet 100 cm wysokości, kwitnie od czerwca aż do października. Lepiej radzi sobie z nadmiarem wilgoci i jest mniej podatna na szarą pleśń niż pozostałe gatunki tej rośliny. Zimuje w gruncie, ale wymaga odpowiedniego okrycia przed mrozem.
Niezwykłe właściwości lawendy
Lawenda to znana przyprawa w kuchni smakoszy.
Suszone kwiaty to podstawowy składników wchodzących w skład mieszanki ziół prowansalskich.
Wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym jako baza kosmetyków pielęgnacyjnych i leczniczych, w przemyśle perfumeryjnym do wytwarzania perfum oraz innych produktów zapachowych oraz w ziołolecznictwie.
Kwiaty zawierają naturalne garbniki, triterpeny, kumaryny, fitosterole, kwasy organiczne oraz sole mineralne oraz wysoką zawartość olejku eterycznego kwiat lawendy wykazuje właściwości uspokajające oraz łagodzące na układ nerwowy człowieka. Lawenda uspokaja, łagodzi nerwy, niweluje stres, napięcie nerwowe oraz dodatkowo ułatwia zasypianie.
Oprac. Natalia Marciniak-Musiał
Fot. Pixabay
