Mleczaj rydz zawdzięcza swoją polską nazwę botanikowi, Franciszkowi Błońskiemu. Wcześniej, grzyb znany był jako lactarius deliciosus (łac.). Ze względu na preferencję klimatu umiarkowanego, najczęściej można go spotkać w krajach Europy i Ameryki Północnej.
Mleczaj rydz – dorodny, pomarańczowy mieszkaniec lasu
Nie bez powodu Helena Majdaniec w swojej piosence śpiewa o rudym rydzu. Grzyb ma charakterystyczny pomarańczowy kolor, dzięki czemu łatwiej znaleźć go w leśnej ściółce. Co ważne, mleczaj rydz to grzyb, w którym rzadko występują robaki.
W Polsce występuje więcej przedstawicieli rodzaju mleczajów, a należą do nich m.in.: mleczaj świerkowy, mleczaj zmienny, mleczaj czerwieniejący i mleczaj jodłowy. Wymienione grzyby są jadalne, jednak w rodzinie mleczajów można również spotkać trujące egzemplarze, np. mleczaja wełnianka i mleczaja modrzewiowego.
Jak wygląda mleczaj rydz?
Niełatwo przeoczyć rydza w lesie. Powodem jest jego charakterystyczna pomarańczowa lub rdzawoczerwona barwa oraz cienkie i kruche blaszki. Zdarza się także, że kapelusz posiada zielonkawe przebarwienia lub nieco ciemniejsze pomarańczowe okręgi. Jego zapach jest bardzo przyjemny i owocowy.
Kapelusze rydzów potrafią osiągać wielkość nawet do 15 cm. Warto wspomnieć, że młode rydze różnią się nieco od starszych egzemplarzy. Młody rydz posiada płaski lub lekko wypukły kapelusz, natomiast z czasem brzeg kapelusza zaczyna się wywijać się ku górze i ma kształt lejka. Na wygląd kapelusza wpływa również pogoda, np. po deszczu staje się śliski.
Miąższ rydza jest ścisły i kremowy, ma pomarańczowy kolor, który kryje się pod białymi brzegami. Po przełamaniu kruchego miąższu wypływa pomarańczowe mleczko, które po chwili przybiera zielony kolor. Jeżeli po przełamaniu grzyba wypłynie białe mleczko, oznacza to, że zebrany grzyb to trujący mleczaj modrzewiowy!
Trzon rydzów jest zazwyczaj jaśniejszy od kapelusza, pusty w środku, może mieć pomarańczowe jamki, a jego długość sięga 3-7 cm. Wraz ze wzrostem grzyba staje się nieproporcjonalnie krótki w stosunku do kapelusza.
Rydze łatwo pomylić nie tylko z grzybami z rodziny lactarius, ale też z krowiakiem podwiniętym – inaczej nazywanym olszówką.
Gdzie można znaleźć rydze?
Rydze występują w większych skupiskach. Wyrastają w towarzystwie świerków i sosen, ponieważ tworzą z nimi mikoryzę, czyli symbiozę między grzybnią a korzeniami drzew iglastych.
Mleczaj rydz: kiedy najlepiej zbierać te grzyby?
Okres, który sprzyja mnożeniu się grzybów przypada na przełom lata i jesieni. Zatem mleczaja można wypatrywać od końca sierpnia do października. Jeśli pogoda będzie sprzyjać, sezon na rydze może trwać aż do listopada.
Wartości odżywcze rydzów
Tak jak inne grzyby składa się z wody. Ma jednak sporo wartości odżywczych. W jego składzie znajdziesz: białko, aminokwasy egzogenne i błonnik pokarmowy (chitynę). Kapelusze rydzów posiadają witaminy i minerały takie jak: witaminy z grupy B, D, A i C, a także cynk, żelazo, siarkę i wapń.
Mleczaj rydz z pewnością urozmaici dietę wegetarian i wegan. Mimo korzystnych dla organizmu wartości, warto pamiętać, że tak jak każde grzyby – rydze są ciężkostrawne. Dlatego osoby starsze i osoby z wrażliwym przewodem pokarmowym powinny raczej unikać ich w swojej diecie albo przynajmniej nie spożywać ich zbyt często. Nie należy ich podawać także dzieciom do 12 roku życia.
Jak najlepiej przyrządzić rydze?
Sposobów na przyrządzenie rydzów jest wiele. Zanim zdecydujesz się na dania z ich udziałem, pamiętaj, że rydze powinno się przetworzyć na krótko po ich zebraniu. Nie poleca się ich suszyć, jednak można je zamrozić. Najpierw trzeba je obgotować, by pozbyć się gorzkiego smaku.
Najlepszą i najprostszą metodą przyrządzenia rydzów jest usmażenie ich z masłem oraz przyprawienie solą i pieprzem. Warto zastanowić się także nad przygotowaniem:
- sosu grzybowego,
- marynaty w zalewie octowej,
- sałatki na zimę (np. z pomidorami i papryką).
Każda z tych propozycji jest bardzo smaczna i będzie idealnym urozmaiceniem codziennej diety.
Oprac. Patrycja Lisowska
fot. envato elements
