Nasze ciało jest nastawione na odbieranie bodźców. Nieustannie odbieramy i przetwarzamy informacje z zewnątrz – to tzw. proces integracji sensorycznej. Radzimy sobie z tym, co odczuwamy, a świat jawi się jako środowisko przyjazne. Gdy reagujemy adekwatnie do sytuacji i nie wpadamy w konsternację, potrafimy trafnie ocenić położenie, w którym się znajdujemy, to znaczy, że integracja sensoryczna przebiega właściwie. Gdy słyszymy zbyt głośne dźwięki, usuwamy się od ich źródła lub ściszamy muzykę, gdy dotkniemy gorącej patelni, wycofujemy dłoń, gdy czujemy nieprzyjemny zapach, prawdopodobnie zrezygnujemy z jedzenia w danym lokalu.
Bodźce, które bolą – zaburzenia integracji sensorycznej
Zdarza się jednak, że sygnały, które docierają do organizmu, sygnały pochodzące ze zmysłów, nie są poprawnie odbierane. Mózg może mieć bowiem problem z właściwym ich odbiorem i przetwarzaniem. W takiej sytuacji wszystko jest zbyt intensywne, a nawet przyjazny dotyk jest odbierany jako nieprzyjemny, a nawet bolący. Taki stan rzeczy znacznie utrudnia odnalezienie się w świecie, tym bardziej, że obecnie ilość bodźców jest ogromna.
Co to jest Integracja Sensoryczna?
Definicji jest wiele. To sposób porządkowania przez mózg informacji, odbieranych przez zmysły. Pozwala człowiekowi na celowe działanie, właściwe reakcje organizmu, umożliwia również selekcję informacji i odwołuje się do wcześniejszych doświadczeń. Warto podkreślić, że Integracja Sensoryczna jest procesem, który zachodzi poza świadomością, podobnie jak oddychanie a jej rozwój zaczyna się już w życiu płodowym, a więc towarzyszy nam od początku do końca życia – czytamy na stronie Akademii Integracji Sensorycznej. Chodzi o sposób, w jaki odbierany jest za pomocą węchu, wzroku, smaku, dotyku, układu przedsionkowego czy słuchu świat. Proces ten zachodzi w ośrodkowym układzie nerwowym i pomaga w tworzeniu odpowiednich reakcji.
Czego dotyczą zaburzenia integracji sensorycznej?
Gdy mózg prawidłowo przetwarza wrażenia, które do niego napływają, reagujemy automatycznie dzięki reakcjom adaptacyjnym, pozwalającym nam panować nad otoczeniem. Zaburzenia integracji sensorycznej dotyczą napięcia mięśniowego, zachowań emocjonalnych, planowania ruchów, reakcji posturalnych, ale także rozwoju mowy i funkcji poznawczych.
Jak objawiają się zaburzenia integracji sensorycznej?
Niestety nie u każdego ten proces przebiega prawidłowo. Jeśli na tej drodze pojawią się zakłócenia, może dojść do nieprawidłowych reakcji. Warto obserwować dzieci, aby jak najszybciej wychwycić ewentualne problemy.
Objawy zaburzeń (na podstawie zdrowegeny.pl):
- problemy z koordynacją i utrzymaniem równowagi – dziecko często się przewraca;
- trudności ze spożywaniem pokarmów;
- problemy z koncentracją
- zaburzenia motoryki małej lub dużej;
- trudności w samoobsłudze, brak samodzielności;
- trudności w nauce jazdy, np. na hulajnodze lub rowerze;
- problemy z kąpielą, obcinaniem włosów, paznokci;
- niepewność wobec niestabilnego podłoża, przy konieczności oderwania nóg od podłogi (np. na schodach);
- niechęć do przytulania lub zbyt mocne obściskiwanie w poszukiwaniu stymulacji;
- niechęć do nowych ubrań, do metek, do noszenia czapek lub obuwia, bądź odwrotnie – preferencja do bycia ubranym od stóp do głów;
- problem z rozpoczynaniem nowej czynności,
- niechęć do uczestnictwa w zabawach i grach zespołowych, problemy z odnalezieniem na boisku, szczególnie jeśli wymagają one stania blisko drugiej osoby, trzymania za ręce lub procesu planowania ruchów;
- poczucie zagubienia w nowym miejscu;
- duża impulsywność i nadwrażliwość emocjonalna bez wyraźnej przyczyny;
- trudności szkolne – problemy z czytaniem, pisaniem, lateralizacją, przepisywaniem z tablicy czy cięciem nożyczkami;
- zamiłowanie do ekstremalnych zabaw i bodźców, bez zahamowania, wynikająca z podwrażliwości czuciowej i chęci postymulowania.
U mniejszych dzieci:
- drażliwość, płaczliwość,
- częste wybudzanie w nocy,
- niechęć do spacerów, kąpieli, jazdy autem,
- mocne reagowanie na ostre światło, czy dźwięki,
- awersja do dotykania różnych faktur (piasku, wody, trawy),
- nadmierny spokój,
- nieskoordynowanie,
- unikanie kontaktu wzrokowego.
Terapia Integracji Sensorycznej
O pomoc należy udać się do specjalisty. Zajęcia SI odbywają się w specjalnie zaprojektowanych – przyjaznych gabinetach i w odpowiedniej atmosferze. Chodzi o dostarczanie dziecku kontrolowanej dawki doznań sensorycznych. Oczywiście na podstawie badania dziecka przez uprawnionego terapeutę SI, szczegółowego wywiadu z rodzicami oraz wiadomości z kwestionariusza sensomotorycznego. Terapia ma wywołać poprawę integracji bodźców docierających do dziecka z otoczenia, jak i jego ciała. Zazwyczaj są to ćwiczenia ruchowe stymulujące układy zmysłów. Wykorzystywany jest specjalistyczny sprzęt, np. hamaki, deskorolki, równoważnie, materiały o różnej fakturze do stymulacji dotykowej, przedmioty do stymulacji węchowej, smakowej, itp.
Ćwiczenia muszą być zindywidualizowane. Cała terapia SI ma wpłynąć na poprawę funkcjonowania centralnego układu nerwowego i zmienić zachowania dziecka w sferze motorycznej, emocjonalnej, językowej i poznawczej. W efekcie dziecko może lepiej się uczyć, być spokojniejsze i reagować w sposób bardziej przewidywalny.
Oprac Angelika Drygas
Fot. envato elements
Źródło: zdrowegeny.pl, Akademia Integracji Sensorycznej
