Jak stare są andrzejki?
Żyjąc w świecie zglobalizowanym często nie mamy świadomości tego, jakie tradycje są rdzennie polskie i od jak dawna są obchodzone. Tymczasem okazuje się, że andrzejki mają kilkusetletnią tradycję! W XVI-wiecznym utworze Marcina Bielskiego znajdziemy okolicznościowy wierszyk, odnoszący się do andrzejkowych wróżb:
Nalejcie wosku na wodę,
Ujrzycie swoją przygodę.
Słyszałam od swej macierze,
Gdy która mówi pacierze
W wigilię Andrzeja świętego,
Ujrzy oblubieńca swego...
Jak widać, już nasze przodkinie były zainteresowane poznaniem swoich losów w wigilię dnia świętego Andrzeja! Co ważne, chodziło głównie o młode, niezamężne dziewczęta. Panowie wróżyli sobie kilka dni wcześniej, 24 listopada z okazji dnia świętej Katarzyny.
Jakie były najpopularniejsze wróżby andrzejkowe?
Oczywiście tradycyjną i najpopularniejszą wróżbą andrzejkową było lanie wosku. Dawniej często lano ołów, szczególnie ten z kościelnych okiennic, bowiem miał on zapewnić trwały związek - wszak w andrzejkach chodziło przede wszystkim o poznanie swoich dalszych miłosnych losów. Kształt wosku można interpretować na różne sposoby – dawniej doszukiwano się w nim sygnałów dotyczących wyglądu przyszłego męża.
Przeczytaj także: Najlepsze wróżby i zabawy andrzejkowe dla dorosłych
Inne popularne dawniej wróżby andrzejkowe to liczenie kołków w drewnianym płocie - dziewiąty kołek miał odzwierciedlać wygląd narzeczonego. Wróżono także na podstawie snów, które przyśniły się dziewczętom tej wyjątkowej nocy. Pojawiały się też wróżby wymagające sprawności fizycznej: pod sufitem zawieszano słodki placek, a panna, która zdołała doskoczyć do niego i go ugryźć, miała największe szanse na szybkie zamążpójście. Na wyjście za mąż miała szansę także ta szczęściara, która podczas przekładania butów jako pierwsza dotknęła swoim obuwiem progu lub wyszła poza pokój.
Regionalne wróżby i przesądy andrzejkowe
Sposoby wróżenia z okazji andrzejek były zróżnicowane w zależności od regionu. Dla przykładu, panny z Kujaw ustawiały się w okrąg i wpuszczały do środka gąsiora. Ta z dziewcząt, do której ptak podszedł najpierw, miała wyjść za mąż jako pierwsza. Z kolei w świętokrzyskiem panny przynosiły drewno z szopy do izby. Biorąc je na ręce, nie mogły go liczyć - pomagali w tym współuczestnicy zabawy, rozpraszając dziewczynę. Po przyniesieniu do izby należało policzyć szczapki. Jeżeli ich liczba była parzysta, panna mogła liczyć na szybki ślub.
Wigilia imienin Andrzeja wiązała się także z określonymi przesądami. W południowej Polsce wierzono, że tego dnia upiory mogą odebrać krowom mleko. Aby tak się nie stało, ludzie kreślili znak krzyża za pomocą czosnku na drzwiach domów i obór.
Przeczytaj także: 7 pomysłów na wróżby andrzejkowe dla dzieci
Przysłowia na dzień świętego Andrzeja
Z dniem świętego Andrzeja związane są nie tylko liczne wróżby i przesądy, ale także przysłowia. Niektóre odnoszą się do tradycyjnych zabaw, jak na przykład: “Na świętego Andrzeja błyska pannom nadzieja” czy „Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja”, "Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście". Inne z kolei wiązały się z pogodą i prognozami na kolejne miesiące: "Gdy św. Andrzej ze śniegiem bieży, sto dni śnieg na polu leży”, "Kiedy na Andrzeja poleje, cały rok nie w porę rolę moczy, suszy”, “Jeżeli na świętego Andrzeja wiatr i mgła, to od Bożego Narodzenia będzie sroga zima", "Gdy w Andrzeja deszcz lub słota, w grudniu drogi bez błota".
Zuzanna Ćwiklińska
fot. pixabay
