Wielkanoc to najważniejsze święta chrześcijańskie. Ustanowione zostały na pamiątkę śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Część obrzędów i zwyczajów przetrwała do dnia dzisiejszego, jednak większość przeszła już do historii.
Wielki Post
Wielkanoc jest nierozerwalnie związana z Wielkim Postem, który trwa od Środy Popielcowej do Wielkiej Soboty. Post był poprzedzany tzw. ostatkami (inaczej mięsopust, zapust), czyli czasem zabawy i swobody. Podczas Wielkiego Postu wierni zmieniali codzienne jadłospisy i przeznaczali czas na modlitwę. Zabronione było spożywanie mięsa i tłuszczów zwierzęcych. Co ciekawe, panie domu chcąc pozbyć się tłuszczu, wypalały nawet patelnie i naczynia kuchenne. W menu królował żur, śledzie, kapusta, ziemniaki. Niedziele po Popielcu miały swoje nazwy: Wstępna, Sucha, Głucha, Czarna, Męki Pańskiej – Palmowa.
Niedziela Męki Pańskiej
Niedziela Palmowa nawiązuje do wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. W kościołach święcone są palmy, pięknie zdobione lub składające się z gałązek z baziami. Kiedyś wierzono, że palmy mają moc uzdrowicielską – chronią przed chorobami, dlatego je połykano. Wielkanocne bazie chroniły dom przed nieszczęściami i kataklizmami, a dotykane nimi krowy dawały więcej mleka. Wielki Tydzień oznaczał wielkie porządki, co wiązało się z przygotowaniem domu do świąt. W tym czasie dekorowano również wnętrza i budynki za pomocą gałązek i pisanek.
Wielki Piątek
Najważniejsze są jednak trzy ostatnie dni Wielkiego Tygodnia, czyli Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielka Sobota. Kulminacja następuje oczywiście w niedzielę. Liturgia Wielkiego Czwartku nawiązuje do Ostatniej Wieczerzy oraz ustanowienia Eucharystii i Sakramentu Kapłaństwa. To właśnie w ten dzień ma miejsce obrządek obmycia nóg dwunastu mężczyznom. W Wielki Piątek w dawnych czasach, wcześnie z rana, rodzice budzili dzieci z okrzykiem "za Boże rany biją barany" i delikatnie smagali je rózgą po nogach. Chodziło o nawiązanie do biczowania Chrystusa. W te dni obowiązał post.
Koniec postu!
Na wsiach cieszono się z zakończenia postu i urządzano tzw. "pogrzeby" żuru i śledzia. Oblewano zupą drzwi domów, gdzie mieszkały panny na wydaniu, zakopywano naczynie z żurem, a śledzie wieszano na drzewach.
Wielka Sobota i Wielkanoc
Najbardziej rozpoznawalną tradycją Wielkiej Soboty jest święcenie pokarmów. W koszyku musiały znaleźć się kolorowe pisanki barwione w naturalnych barwnikach (z wywaru z kory dębu, czy łupin cebuli), chleb, wędliny, wielkanocny baranek, babka, mazurek. Niedziela Wielkanocna to zwieńczenie Wielkiego Tygodnia. W tym dniu ma miejsce Rezurekcja – msza o świcie, na pamiątkę zmartwychwstania Chrystusa.
Oprac. Angelika Drygas
Fot. envato elements
Źródło: wir.org.pl: w artykule wykorzystano materiały Muzeum Rolnictwa w Szreniawie, fragment książki "Rytuał rodzinny" oraz artykuł "Pogrzeb żuru i śledzia na pożegnanie postu" z portalu historycznego Dziele.pl.
