„Zespół stresu popandemicznego” (ang. post-pandemic stress disorder – PPSD), to odmiana zespołu stresu pourazowego. Owen O’Kane wyodrębnił to pojęcie w związku z pandemią, ponieważ naraziła społeczeństwo na długotrwały stres i zaburzenia, które niekoniecznie ujawnią się od razu. Wiele z nich może pojawić się w najbliższej przyszłości.
Najważniejsze symptomy PPSD to:
- lęk,
- niska motywacja,
- negatywne myślenie,
- uczucie bezsilności i ciągłego zmagania z przeciwnościami,
- zaburzenia snu i apetytu,
- odrętwienie,
- uczucie irytacji i złości,
- wycofanie społeczne.
Negatywne skutki Covid-19
To niepodważalne stwierdzenie, że pandemia Covid-19 wywarła negatywny wpływ na zdrowie psychiczne i samopoczucie ludzi na całym świecie. Lęk przed utratą zdrowia i śmiercią, strach o życie najbliższych, gorszy dostęp do pomocy medycznej, ograniczenie kontaktów z ludźmi, ograniczenia gospodarcze, niepewna przyszłość zawodowa i ekonomiczna rzutowały na pogarszanie się kondycji psychicznej.
Pandemia Covid-19 wywoływała lęk, co skutkowało przewlekłym poczuciem zmęczenia lub osłabienia. Według raportu Pomyśl o sobie – sprawdzamy zdrowie Polaków w Pandemii, autorstwa Mariusza Gujskiego i Mateusza Jankowskiego, 48% Polaków deklarowało: obniżony nastrój, gorszą samoocenę, depresję, stany lękowe, objawy nerwicowe lub pogorszenie zdrowia psychicznego.
Częściej na L4
O częstych problemach ze zdrowiem psychicznym Polaków świadczą również dane dotyczące zwolnień chorobowych po wybuchu pandemii. W 2020 r. absencje chorobowe rodaków z powodu zaburzeń psychicznych stanowiły 10,8%, to 27% wzrost w stosunku do 2019 (8,5% wszystkich absencji).
Dane dotyczące samobójstw
Przerażają również dane dotyczące samobójstw w Polsce. W grupie wiekowej do 18. roku życia w latach 2017-2021 zanotowano 9% wzrost. W tym przedziale czasowym notuje się wzrost prób samobójczych od 11 139 w roku 2017 do 13 798 w roku 2021 (19% wzrost), natomiast w grupie poniżej 18. roku życia ten wzrost sięga 51%.
Złe nawyki i negatywne emocje w czasie pandemii
Badanie Życie w dobie pandemii, przeprowadzone przez Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego wykazało że:
- u 53% badanych występuje wysoki lub bardzo wysoki poziom odczuwanego stresu powodujący pogorszenie stanu zdrowia,
- około 26% badanych to osoby, których stan zdrowia psychicznego można uznać za zły, wielu z nich zwiększyło spożywanie alkoholu w okresie pandemii,
- niemal 30% badanych pije ryzykownie alkohol.
Covid-19 to szok dla dzieci
Bardzo ucierpiały także dzieci i nastolatkowie, zwłaszcza podczas trwania nauki zdalnej. Pojawiło się wtedy nasilenie objawów lęku i depresji. Najgorszy był brak możliwości spotkania z grupą rówieśniczą i konieczność siedzenia w domu.
Praca zdalna w dobie pandemii
Międzynarodowe badanie IPSOS, przeprowadzone w 28 krajach świata na przełomie listopada i grudnia 2020 dla Światowego Forum Ekonomicznego pokazuje, że w czasie pandemii Covid-19 ponad połowa osób pracujących odczuwała lęk związany z bezpieczeństwem pracy (56%), stres wynikający z nowej organizacji pracy (55%) i życia rodzinnego lub też trudności związane ze znalezieniem balansu pomiędzy pracą a życiem prywatnym.
Praca zdalna wpływa przecież na całokształt życia rodzinnego. Kontakty ograniczone do platformy Zoom lub Teams wielokrotnie stały się przyczyną osłabienia więzów ze współpracownikami. Poza tym życie zawodowe przenikało do sfery rodzinnej i odwrotnie, będąc powodem frustracji. Rodzice wielokrotnie musieli łączyć pracę z opieką nad najmłodszymi pociechami, bo nie mieli wsparcia w tym trudnym czasie.
- Na całym świecie ludzie częściej twierdzą, że pandemia Covid-19 ma negatywny wpływ na ich stan psychiczny (40%). Średnio tylko 22% ludzi uważa, że ten wpływ jest pozytywny.
- Między poszczególnymi krajami widać istotne różnice. Kraje, w których najczęściej słychać opinie, że pandemia wpływa pozytywnie na psychikę to: Peru (47%), Meksyk (44%), Indie (42%), Arabia Saudyjska (40%) oraz Malezja (36%).
- Zdecydowanie najrzadziej wśród badanych społeczeństw pozytywny wpływ pandemii na psychikę odczuwają Brytyjczycy (13%), Węgrzy (12%), Kanadyjczycy (11%), Francuzi (11%) i Japończycy (8%).
- Polska znajduje się w grupie krajów, gdzie rzadziej odczuwany jest pozytywny wpływ pandemii na kondycję psychiczną.
Wzrost poziomu depresji
W następstwie pandemii Covid-19 nastąpiło pogorszenie zdrowia psychicznego także w Belgii, Francji, Włoszech, Meksyku, Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Z kolei w Australii, Belgii, Kanadzie, Francji, Czechach, Meksyku, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych częstość występowania depresji na początku 2020 r. była również dwukrotnie lub ponad dwukrotnie większa niż w poprzednich latach
Seniorzy a pandemia
Pandemia dała się we znaki seniorom, którzy wyjątkowo negatywnie odczuli skutki osamotnienia. "Jeśli ktoś jest dziadkiem lub babcią, pandemia mogła się odbić nie tylko na jego kondycji fizycznej, ale zaszkodzić także psychice" – twierdzą naukowcy z University College London. Według brytyjskiego badania, ograniczenie opieki nad wnukami, spowodowało pojawienie się objaw depresji. Z uczestniczących w projekcie 2,5 tys. dziadków i babć, w pierwszym roku pandemii odczuło dotkliwie gwałtowne ograniczenie bezpośrednich kontaktów. „Nie zabij swojego dziadka” – to „hasło” odnoszące się do możliwości zakażenia starszej osoby, miało przypominać o ryzyku, jakie niosły spotkania. 22 proc. babć i dziadków musiało ograniczyć swoje wizyty, 10 proc. całkowicie musiało z nich zrezygnować. Z tej ostatniej grupy 34 proc. doświadczało silnych objawów depresji – czuli smutek, cierpieli na zaburzenia snu, ich życie już ich tak nie satysfakcjonowało, nie czuli się potrzebni.
"Z wcześniejszych badań wiemy, że pandemia i towarzyszące jej ograniczenia kontaktów międzyludzkich stwarzają zagrożenie dla psychicznego zdrowia i dobrostanu. Niewiele badań jednak sprawdziło stan dziadków pomimo ich żywotnego znaczenia dla życia rodzinnego. Nie przyglądano się także zdrowotnym korzyściom, jakie wynikają z opieki nad wnukami" – podkreśla dr Bruno Arpino z Uniwersytetu Florenckiego.
Stan zdrowia psychicznego Europejczyków
Grupa z Uniwersytetu Bocconiego we Włoszech sprawdziła wpływ 13 różnych pandemicznych ograniczeń na zdrowie psychiczne Europejczyków. Analiza informacji na temat 15 tys. osób z różnych krajów pokazała negatywne działanie ograniczeń podróży i restrykcji odnośnie spotkań z innymi. Natomiast zamykanie zakładów pracy na niektore osoby zadziałało pozytywnie.
Zmiany osobowości
Badacze z Florida State University odkryli, że pandemia mogła mieć wpływ na zmianę osobowości. Według danych pochodzących z obserwacji 7 tys. Amerykanów, najsilniej zareagowały osoby młode, u których wzrosła neurotyczność, co może przełożyć się na ich wejście w dojrzałość.
"Na początku pandemii można było zauważyć niewielkie zmiany w osobowości ludzi, ale wyraźnie pojawiły się one od początku 2021 r. Największym zmianom uległy osobowości młodych osób, ze wzrostem neurotyczności i spadkiem ugodowości oraz sumienności. Oznacza to, że młodzi stali się bardziej chwiejni emocjonalnie i podatni na stres, a przy tym mniej skorzy do współpracy i mniej ufni. Jednocześnie spadła ich samokontrola i poczucie odpowiedzialności" – stwierdzają eksperci.
Więcej kreatywności dzięki pandemii
Eksperci z Paryskiego Instytutu Badań nad Mózgiem zauważyli wzrost kreatywności, co wiąże się z wymyślaniem sobie świata na nowo, mimo ograniczeń. Z powodu nowych wyzwań wiele osób czuło się bardziej kreatywnymi, niż przed pandemią. Sporo osób zajęło się także, kreatywnymi zajęciami, np. aranżacją wnętrz, szyciem, malowaniem czy tworzeniem muzyki.
"Niektóre, opisane w literaturze naukowej dowody wskazują, że trzeba czuć się dobrze, aby być kreatywnym. Według innych jest odwrotnie. Nie wiadomo też, gdzie leży przyczyna, a gdzie skutek – czy czując się dobrze, stajemy się bardziej kreatywni, czy kreatywność czyni nas szczęśliwszymi?" – wyjaśnia Alizée Lopez-Persem, współautorka badania. "Jedna z naszych analiz sugeruje, że kreatywne wyrażanie siebie pozwoliło ludziom lepiej radzić sobie z negatywnymi emocjami powiązanymi z izolacją, a przez to czuć się lepiej w trakcie tego trudnego okresu” – dodaje.
Angelika Drygas
Źródło: PAP, gov.pl
Fot. envato elements
